Rozwód / Ustalenie nieistnienia małżeństwa
Od rozwodu i unieważnienia małżeństwa należy odróżnić ustalenie nieistnienia małżeństwa, tj. sądowe potwierdzenie, że małżeństwo nie zostało skutecznie zawarte. Ustalenie nieistnienia małżeństwa może nastąpić jedynie w drodze wyroku sądowego. O ile w przypadku rozwodu albo unieważnienia małżeństwa możemy mówić o „byłych małżonkach”, o tyle w przypadku ustalenia małżeństwa strony traktowane są tak jakby nigdy nie zawarły związku małżeńskiego.
Kiedy małżeństwo nie zostanie ważnie zawarte?
Przesłanki ważnego zawarcia małżeństwa określone zostały w art. 1 par. 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego i stanowią je:
-
odmienność płci osób zamierzających zawrzeć związek małżeński;
-
złożenie przez kobietę i mężczyznę zgodnych oświadczeń, że wstępują w związek małżeński;
-
jednoczesna obecność kobiety i mężczyzny w czasie składania oświadczeń (możliwe jest jednak zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika);
-
złożenie oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego albo konsulem.
Przesłanki ważności tzw. ślubu „konkordatowego” określone zostały w art. 1 par. 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego i stanowią je:
-
odmienność płci osób zamierzających zawrzeć związek małżeński;
-
złożenie przez kobietę i mężczyznę zgodnych oświadczeń, że wstępują w związek małżeński;
-
jednoczesna obecność kobiety i mężczyzny w czasie składania oświadczeń;
-
złożenie oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego w obecności duchownego
-
sporządzenie akt małżeństwa przez kierownika urzędu stanu cywilnego
-
istnienie ratyfikowanej umowy międzynarodowej lub ustawy regulującej stosunki między państwem a kościołem albo innym związkiem wyznaniowym przewidującej możliwość wywołania przez związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu tego kościoła albo innego związku wyznaniowego takich skutków, jakie pociąga za sobą zawarcie małżeństwa przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego.
Uwaga! Konsekwencją niezachowania (bez względu na przyczyny) którejkolwiek z przesłanek zawarcia małżeństwa cywilnego albo konkordatowego, jest to, że małżeństwo nie zostaje zawarte. Ustalenie nieistnienia małżeństwa może nastąpić jedynie w drodze wyroku sądowego.
Jakie konsekwencje niesie za sobą ustalenie nieistnienia małżeństwa?
W przypadku ustalenia małżeństwa strony traktowane są tak jakby nigdy nie zawarły związku małżeńskiego, ze wszystkimi tego konsekwencjami (przykładowo nie można mówić o wspólnym majątku małżeńskim, bo nigdy nie doszło pomiędzy nimi do zawiązania wspólnoty majątkowej).
Jaki Sąd jest właściwy do ustalenia nieistnienia małżeństwa?
Sądem właściwym do rozpoznania sprawy jest Sąd Okręgowy, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie wspólne miejsce zamieszkania, o ile choćby jeden z małżonków w okręgu tym ma jeszcze miejsca zamieszkania. Jeżeli żaden z małżonków nie mieszka w okręgu ostatniego wspólnego miejsca zamieszkania, wówczas właściwy będzie Sąd Okręgowy właściwy dla miejsca zamieszkania strony pozwanej.
Kto może wytoczyć powództwo o ustalenie nieistnienia małżeństwa?
Uwaga! W sprawach o ustalenie nieistnienia małżeństwa odpis pozwu obligatoryjnie doręcza się prokuratorowi i zawiadamia go o terminach rozprawy (zatem składając pozew dołączamy jeden dodatkowy odpis da prokuratora).
Czy od pozwu o ustalenie nieistnienia małżeństwa należy uiścić opłatę?
Tak od pozwu należy uiścić opłatę w kwocie 200 zł.
Czy od pozwu o ustalenie nieistnienia małżeństwa przysługuje apelacja?
Tak apelacja przysługuje do Sądu Apelacyjnego i można ją złożyć za pośrednictwem Sądu Okręgowego, który wydał zaskarżone orzeczenie, w ciągu 14 dni od doręczenia nam postanowienia wraz z uzasadnieniem.
Czy od pozwu o ustalenie nieistnienia małżeństwa przysługuje skarga kasacyjna?
Od prawomocnego wyroku sądu apelacyjnego wydanego w sprawie o ustalenie nieistnienia małżeństwa przysługuje skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego.
Uwaga! Skarga kasacyjna nie jest dopuszczalna od wyroku ustalającego nieistnienie małżeństwa, jeżeli choćby jedna ze stron po uprawomocnieniu się wyroku zawarła związek małżeński.